jak wyliczyć chorobowe na 3 4 etatu
Wynagrodzenie chorobowe a dwie umowy o pracę z tym samym pracodawcą. Pracownik zatrudniony na podstawie dwóch umów o pracę w tym samym podmiocie, przebywając na zwolnieniu chorobowym w związku z chorobą, ma prawo do dwóch wynagrodzeń chorobowych z dwóch umów o pracę. Podstawa wymiaru wynagrodzenia chorobowego dla pracownika powinna
Spis treści: 1. Kiedy składamy druk ZUS Z-3? 2. Miejsce złożenia druku ZUS Z-3 3. Termin złożenia druku ZUS Z-3 4. Wypełnienie druku ZUS Z-3 w serwisie Dane płatnika Dane pracownika Wniosek o zasiłek chorobowy Powód niezdolności do pracy Urlop bezpłatny Wynagrodzenie wypłacone pracownikowi za okresy orzeczonej niezdolności do pracy (art 92 Wypłacone zasiłki przez pracodawcę o składnikach wynagrodzenia Składniki wynagrodzenia za okresy miesięczne Składniki wynagrodzenia za okresy kwartalne Składniki wynagrodzenia za okres roczny Składniki wynagrodzenia za inne okresy Dodatkowe informacje Umowa cywilnoprawna Uwagi Rachunek bankowy 5. Wydruk zaświadczenia 6. Edycja zaświadczenia – możliwość wprowadzenia zmian 7. Usunięcie zaświadczenia 1. Kiedy składamy druk ZUS Z-3? Podstawą do wypłaty zasiłku chorobowego oraz innych świadczeń wypłacanych przez ZUS (zasiłek macierzyński czy opiekuńczy) dla osoby ubezpieczonej jest dostarczenie do ZUS zaświadczenia ZUS Z-3. W takim zaświadczeniu zawarte są informacje o płatniku składek (pracodawcy) i o osobie ubezpieczonej (pracowniku). Na zaświadczeniu pracodawca podaje dane o otrzymanych zarobkach osoby ubezpieczonej. W przypadku choroby L4 (e-zla) przekazywane jest elektronicznie przez lekarza bezpośrednio do ZUS. W związku z powyższym pracownik i pracodawca nie musi go dodatkowo do ZUS dostarczać. UWAGA! Zaświadczenie ZUS Z-3 dotyczy tylko pracowników zatrudnionych na podstawie umowy o pracę. ZUS Z-3 sporządzają płatnicy składek, którzy nie mają obowiązku wypłaty zasiłków (pracodawcy, którzy zatrudniają do 20 pracowników), oraz ci pracodawcy, którzy po ustaniu zatrudnienia pracownika przekazują wypłatę zasiłku do ZUS. Pamiętaj! Złożenie błędnie wypełnionego zaświadczenia opóźnia wypłatę zasiłku dla pracownika. Przedsiębiorca powinien również pamiętać o okresie wyczekiwania podczas którego pracownik nie nabywa prawa do wypłaty wynagrodzenia ani zasiłku chorobowego. W przypadku ubezpieczonego okres ten wynosi 30 dni nieprzerwanego ubezpieczenia chorobowego. Natomiast w sytuacji kiedy Ubezpieczony zgłasza się dobrowolnie do ubezpieczenia chorobowego ( np. podczas zatrudnienia na umowę zlecenie) prawo do zasiłku chorobowego nabywa po 90 dniach nieprzerwanego ubezpieczenia chorobowego. Pracodawca wypłaca zasiłek chorobowy przez 33 dni choroby pracownika w danym roku, od 34 dnia zasiłek jest wypłacany przez ZUS. Jeżeli pracownik ukończył 50 lat to pracodawca płaci za pierwsze 14 dni choroby w danym roku, a później zasiłek jest wypłacany przez ZUS 2. Miejsce złożenia druku ZUS Z-3 Pracodawca, w przypadku jednoosobowej działalności gospodarczej, składa zaświadczenie do oddziału ZUS właściwego według miejsca zamieszkania, a w przypadku spółki według miejsca siedziby firmy. 3. Termin złożenia druku ZUS Z-3 Druk ZUS Z-3 pracodawca przekazuje niezwłocznie do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, podając datę dostarczenia odpowiednio wydruku zaświadczenia lekarskiego albo zaświadczenia lekarskiego przez ubezpieczonego (art. 62 ust. 2 ustawy zasiłkowej). Ponieważ w większości sytuacji e-ZLA dostępne jest na platformie PUE ZUS (poza sytuacjami kiedy zostało wystawione zwolnienie papierowe) wskazany obowiązek zostaje spełniony automatycznie po tym jak lekarz wystawi L4. Więcej na temat założenia konta na PUE ZUS jest dostępne tutaj. Ważne! W przypadku, kiedy do płatnika wpływa kolejne zwolnienie lekarskie, które jest kontynuacją poprzedniego, to nie musi on ponownie przekazać do ZUS zaświadczenie płatnika składek ZUS Z-3. W tej sytuacji płatnik składek nie wypełnia całego druku ZUS Z-3. Przedsiębiorca może również posłużyć się wnioskiem ZAS-12, który dotyczy ustalenia prawa do zasiłku chorobowego lub opiekuńczego za dalszy okres niezdolności do pracy. 4. Wypełnienie druku ZUS Z-3 w serwisie W celu wypełnienia zaświadczenia należy w serwisie przejść do zakładki Deklaracje ➡ Zaświadczenia/ Raporty ZUS, a następnie w kolumnie Wygeneruj zaświadczenie: należy wybrać opcję ZUS Z-3. Dane płatnika Po wybraniu ZUS Z-3 otworzy się kreator tworzenia zaświadczenia. Po lewej stronie pokażą się dane płatnika składek, które są automatycznie pobierane z zakładki Pulpit ➡ Konfiguracja ➡ Dane firmy. Poniżej danych przedsiębiorcy należy wskazać w polu Liczba ubezpieczonych zgłoszonych przez płatnika do ubezpieczenia chorobowego ilość ubezpieczonych: Ważne! Liczbę ubezpieczonych należy ustalić na dzień 30 listopada poprzedniego roku kalendarzowego. W przypadku przedsiębiorców, którzy na ten dzień nie zgłaszali nikogo do ubezpieczenia chorobowego, należy podać liczbę ubezpieczonych według stanu na pierwszy miesiąc, w którym zostało dokonane pierwsze zgłoszenie do ubezpieczenia chorobowego w aktualnym roku kalendarzowym. Liczbę ubezpieczonych wykazujemy bez względu na tytuł podlegania do ubezpieczenia. Oznacza to, że liczba zgłoszonych obejmuje również zleceniobiorców oraz samego przedsiębiorcę, jeżeli są zgłoszeni do ubezpieczenia chorobowego. Przykład 1. Pan Kazimierz Nowak prowadzi działalność gospodarczą i z tego tytułu opłaca składki społeczne wraz z dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym. W firmie Pana Nowaka na dzień 30 listopada 2019 jest zatrudnionych: 5 osób na podstawie umowy o pracę, 2 osoby na podstawie umowy zlecenie, od umów zleceń są odprowadzane dobrowolne składki chorobowe. Liczba ubezpieczonych w firmie Pana Kazimierza Nowaka na dzień 30 listopada 2019 obejmuje zatem wszystkich zatrudnionych oraz samego przedsiębiorcę, czyli 8 osób. Taki wynik należy wykazać na zaświadczeniu ZUS Z-3. Przykład 2. Pan Jan Nowak prowadzi działalność gospodarczą, z działalności opłaca jedynie składkę zdrowotną. Pan Jan zatrudnił 3 osoby w 2019 roku: pierwszą na umowę o pracę drugą na umowę o pracę trzecią na umowę zlecenie od umowy odprowadzana jest dobrowolna składka chorobowa. 10 września 2019 roku pracodawca złożył do ZUS za pierwszego zatrudnionego pracownika druk ZUS Z-3. W takiej sytuacji pracodawca zobligowany był wykazać na druku liczbę ubezpieczonych zatrudnionych w maju 2019. Wiąże się to z tym, iż maj był pierwszym miesiącem, w którym Pan Nowak zatrudniał pracowników w roku 2019. Prawidłowa liczba ubezpieczonych na druku ZUS Z-3 to 2 osoby. Dane pracownika Po prawej stronie ekranu w polu Ubezpieczony należy wybrać z listy pracownika, którego dotyczy L-4. Po wybraniu pracownika, jego dane pobierane są automatycznie z zakładki Pracownicy ➡ Lista pracowników. Ubezpieczony – Imię i nazwisko pracownika Adres – adres pracownika zostanie pobrany z serwisu Ifirma, z zakładki Pracownicy → Lista Pracowników po wybraniu Imię i nazwisko pracownika będzie widoczny w zakładce Dane pracownika, PESEL – numer PESEL pracownika, Umowa – w przypadku, jeżeli pracownik posiada kilka umów, należy z listy wybrać umowę, której dotyczy zwolnienie lekarskie Zatrudniony od – należy wskazać datę zawarcia pierwszej umowy z pracownikiem, Zatrudniony do – w przypadku jeżeli pracownik w umowie ma podaną datę zakończenia umowy wprowadzamy ją do formularza, Wymiar etatu – należy wskazać jakiego wymiaru czasu dotyczy choroba pracownika, Od – jeżeli w trakcie zatrudnienia nastąpiła zmiana etatu, wówczas należy wskazać datę kiedy to nastąpiło, checkbox Zatrudniony na podstawie umowy o pracę tymczasową – należy zaznaczyć, jeżeli dotyczy zatrudnionego. Umowa o pracę tymczasową, to taka umowa, która jest zawierana pomiędzy pracownikiem, pracodawcą i agencją pracy tymczasowej. Formalne zatrudnienie jest przez agencję pracy tymczasowej, która pracownika kieruje do pracy u konkretnego pracodawcy, z którym pracownik ma podpisaną umowę. Przykład 3. Pan Adam Bąk został zatrudniony na okres jednego tygodnia do wykończenia prac na budowie. Do pracy został skierowany przez agencję pracy tymczasowej. W tym przypadku jest to praca krótkoterminowa i przy wypełnianiu zaświadczenia przy takim pracowniku zaznaczamy opcję, że jest ta osoba zatrudniona na podstawie umowy o pracę tymczasową. Checkbox Wykonuje pracę za granicą – należy zaznaczyć w przypadku, gdy pracownik wykonuje pracę na terenie innego państwa. Nie ma tu znaczenia, czy jest to oddelegowanie, czy delegacja danego pracownika. Przykład 4. Pan Jan Gruszka jest zatrudniony w firmie, która ma swój oddział w Niemczech. Pan Jan na jeden miesiąc został oddelegowany do tego oddziału. Wniosek o zasiłek chorobowy Po wprowadzaniu danych pracownika, poniżej należy wskazać powód składania wniosku Z-3. Z listy dostępnych należy wybrać – zasiłek chorobowy. Po wybraniu zasiłku chorobowego, przedsiębiorca wprowadza datę od kiedy pracownik będzie przebywał na zasiłku. Serię i numer zaświadczenia lekarskiego, przedsiębiorca ma możliwość pobrać z Platformy elektronicznej PUE ZUS, gdzie posiada pełny dostęp do danych dotyczących zwolnienia lekarskiego. W przypadku, jeżeli nie posiada takich informacji pozostawia to pole puste. Powód niezdolności do pracy W kolejnej części wniosku należy wskazać czy niezdolność do pracy powstała z powodu choroby zawodowej, wypadku przy pracy lub wypadku w drodze do pracy lub z pracy. Domyślnie oznaczono, iż sytuacja nie dotyczy pracownika checkbox Nie i jeżeli taka sytuacja miała miejsce należy przejść do następnej części wniosku. W przypadku, kiedy u pracownika wystąpiła jedna z wymienionych sytuacji, należy zaznaczyć checkbox Tak i wybrać właściwy powód niezdolności do pracy. W sytuacji kiedy niezdolność do pracy powstała w wyniku choroby zawodowej, wypadku przy pracy, wypadku w drodze do pracy lub z niej, wówczas należy wskazać odpowiedni powód zasiłku chorobowego. Po wybraniu odpowiedniej opcji, pojawią się dodatkowe pola do uzupełnienia dotyczące dokumentu potwierdzającego sytuację chorobową pracownika. Uwaga! W przypadku wnioskowania o zasiłek chorobowy z ubezpieczenia chorobowego możemy mieć do czynienia tylko z chorobą zawodową. W sytuacji, gdy występujemy o zasiłek chorobowy z ubezpieczenia wypadkowego możemy mieć do czynienia z wypadkiem w miejscu pracy, w drodze do pracy lub z pracy. Jeśli niezdolność do pracy jest spowodowana wypadkiem przy pracy, wypadkiem w drodze do pracy lub z pracy, do wniosku o zasiłek chorobowy powinien być dołączony protokół lub karta wypadku. W przypadku choroby zawodowej dołącza się decyzję i zaświadczenie lekarza, które stwierdza, że niezdolność do pracy pracownika jest spowodowana chorobą zawodową. Urlop bezpłatny W kolejnym wierszu, przedsiębiorca odpowiada na pytanie: Czy w czasie niezdolności do pracy, pracownik korzysta z urlopu bezpłatnego, wychowawczego albo przebywa w areszcie tymczasowym lub odbywa karę pozbawienia wolności? Domyślnie oznaczono, iż sytuacja nie dotyczy pracownika checkbox Nie i jeżeli taka sytuacja miała miejsce należy przejść do następnej części wniosku. W przypadku, gdy u pracownika wystąpiła jedna z wymienionych sytuacji, należy zaznaczyć checkbox Tak. Następnie należy podać powód nieobecności pracownika oraz okres w którym ona nastąpiła. Poniżej zostało przedstawione przykładowe uzupełnienie pół, w sytuacji wystąpienia wskazanej sytuacji. Wynagrodzenie wypłacone pracownikowi za okresy orzeczonej niezdolności do pracy (art 92 Pracodawca w formularzu Z-3 przekazuje również informację na temat niezdolności do pracy pracownika za które zostało wypłacone wynagrodzenie chorobowe (art 92 przez przedsiębiorcę. Dane przekazane przez przedsiębiorcę są o tyle ważne, że na ich podstawie ZUS, będzie dokonywał wypłaty zasiłku chorobowego. Okres pobierania przez pracownika wynagrodzenia chorobowego odnosi się do danego roku kalendarzowego a więc należy tu wykazać okres 33 dni lub 14 dni w sytuacji kiedy pracownik ukończył 50 rok życia, za które przedsiębiorca wypłacił wynagrodzenie. UWAGA! Jeżeli w poprzednim roku kalendarzowym zostało wypłacone wynagrodzenie za okres niezdolności do pracy wliczany do jednego okresu zasiłkowego, należy podać również okresy wypłaty tego wynagrodzenia w ubiegłym roku. W przypadku kiedy 31 grudnia pracownik otrzymuje wynagrodzenia za czas choroby, to od 1 stycznia nadal ma prawo do wynagrodzenia chorobowego, wówczas okres 33/14 dni należy liczyć na nowo od 1 stycznia, nie ma bowiem znaczenia, ilość dni choroby, które pracownik wykorzystał w poprzednim roku. Kiedy na dzień 31 grudnia przypadnie 33/14 dzień niezdolności do pracy z powodu choroby, a pracownik nadal będzie chorować, to począwszy od 1 stycznia należy rozpocząć od nowa odliczanie 33 dni wypłaty wynagrodzenia chorobowego. Wówczas w tabelce należy wykazać wszystkie okresy, za które pracodawca wypłacił pracownikowi wynagrodzenie chorobowe. W przypadku jeżeli na zwolnieniu lekarskim pojawi się kod literowy, należy go również uwzględnić w tabelce. Jeżeli L4 nie posiada takich informacji pole to pozostawia się puste. Poniżej zostały wskazane wszystkie kody literowe, które mogą pojawić się na druku ZLA z objaśnieniami. Kod A – oznacza niezdolność do pracy powstałą po przerwie nieprzekraczającej 60 dni spowodowanej tą samą chorobą, która była przyczyną niezdolności do pracy przed przerwą (kod ten niezbędny jest dla prawidłowego zaliczenia okresu wypłaty zasiłku chorobowego), Kod B – oznacza niezdolność do pracy przypadającą w okresie ciąży, Kod C – oznacza niezdolność do pracy spowodowaną nadużyciem alkoholu, Kod D – oznacza niezdolność do pracy spowodowaną gruźlicą, Kod E – stosuje się w przypadkach niezdolności do pracy, która powstała po ustaniu tytułu ubezpieczenia chorobowego, gdy niezdolność do pracy trwa bez przerwy 30 dni i powstała nie później niż w ciągu 3 miesięcy od ustania tytułu ubezpieczenia chorobowego – i dotyczy on choroby zakaźnej o długim okresie wylęgania. Przykład – wypłaconego wynagrodzenia za okres choroby Pracownik chorował w okresie od 1 stycznia do 2 lutego. Jest to pracownik poniżej 50 roku życia, za pierwsze 33 dni choroby wynagrodzenie płacił pracodawca. W przypadku dalszego zwolnienia od 34 dnia choroby zasiłek chorobowy będzie wypłacany przez ZUS. Poniższy obraz przedstawia wypełnienie tabeli: Wypłacone zasiłki przez pracodawcę W kolejnym etapie należy uzupełnić część, gdzie przedsiębiorca przekazuje informację o wypłaconych zasiłkach przez pracodawcę odpowiadając na pytanie: Czy płatnik składek wypłacił pracownikowi zasiłek chorobowy, macierzyński lub świadczenie rehabilitacyjne? Domyślnie oznaczono, iż sytuacja nie dotyczy pracownika checkbox Nie i jeżeli taka sytuacja miała miejsce należy przejść do następnej części wniosku. W przypadku, gdy u pracownika wystąpiła jedna z wymienionych sytuacji, należy zaznaczyć checkbox Tak. Ważne! Poniższa tabela jest wypełniania jedynie przez pracodawców zatrudniających powyżej 20 pracowników. Serwis jest przystosowany do rozliczeń pracodawców zatrudniających poniżej 20 pracowników. Przedsiębiorcy zatrudniający powyżej 20 pracowników wypełniając poniższą tabelę powinni poprawność jej uzupełnienia skonsultować z ZUS. W przypadku uzupełnienia tabeli stosujemy takie same zasady, jak w przypadku tabeli dotyczącej wypłaconego pracownikowi wynagrodzenia za okres choroby. o składnikach wynagrodzenia Składniki wynagrodzenia za okresy miesięczne Kolejno należy uzupełnić tabelę ze składnikami wynagrodzenia za okresy miesięczne. Gdzie należy podać wynagrodzenie za okres 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających miesiąc, w którym powstała niezdolność do pracy. Jeśli pracownik jest zatrudniony krócej niż 12 miesięcy, wówczas trzeba wpisać dane za okres, jaki pracownik faktycznie przepracował. Sekcja składa się z 5 kolumn, w których wpisuje się składniki wynagrodzenia z podziałem na okresy, za jakie przysługują (miesięczne, kwartalne, roczne, inne) ROK i MIESIĄC – W kolumnie rok należy podać okresy uwzględnione w podstawie do wymiaru zasiłku. Czyli 12 miesięcy poprzedzających miesiąc, w którym wystąpiła niezdolność do pracy. UWAGA! W przypadku jeżeli okres zatrudnienia jest krótszy niż 12 miesięcy, wówczas należy wskazać liczbę pełnych miesięcy kalendarzowych, w których płatnik podlegał pod ubezpieczenie. Zasada ma tu również miejsce w przypadku, kiedy nastąpiła zmiana etatu podczas zatrudnienia. Wówczas należy wskazać jedynie wynagrodzenie od momentu zmiany etatu. W sytuacji, gdy choroba pracownika miała miejsce przed upływem pierwszego pełnego miesiąca pracy, podstawę wynagrodzenia lub zasiłku chorobowego stanowić będzie: stawka wynagrodzenia miesięcznego określona kwotowo w umowie o pracę (przy stałej kwocie wynagrodzenia), kwota, którą pracownik osiągnąłby, gdyby przepracował pełny miesiąc kalendarzowy pracy (przy zmiennych składnikach wynagrodzenia) LICZBA DNI KTÓRE PRACOWNIK: PRZEPRACOWAŁ – W tym miejscu należy wpisać liczbę dni roboczych, które rzeczywiście pracownik przepracował. Należy również wliczyć w ten okres dni urlopu wypoczynkowego oraz okolicznościowego. Nie wliczamy natomiast urlopu bezpłatnego, dni choroby, dni urlopu macierzyńskiego, rodzicielskiego i wychowawczego oraz dni nieobecności nieusprawiedliwionej i usprawiedliwionej, ale bez prawa do wynagrodzenia za ten czas. BYŁ ZOBOWIĄZANY PRZEPRACOWAĆ – W tej kolumne przedsiębiorca wskazuję ilość dni roboczych, które z kolei były wymagane do przepracowania we wskazanym miesiącu. PRZYCZYNA NIEPRZEPRACOWANIA CAŁEGO MIESIĄCA – W przypadku jeżeli liczba dni, które zatrudniony przepracował, jest niższa od liczby dni, jakie był obowiązany przepracować w tym polu należy wskazać powód nieobecności. W tym miejscu można wpisać np.: choroba, urlop bezpłatny uwzględniając dni kiedy pracownik był nieobecny. STAŁE WYNAGRODZENIE ZASADNICZE I INNE SKŁADNIKI STAŁE W PEŁNEJ MIESIĘCZNEJ WYSOKOŚCI OKREŚLONEJ W UMOWIE O PRACĘ BRUTTO – Niezależnie od przyczyny nieobecności, w tej pozycji należy wprowadzić stałe wynagrodzenie z umowy. Kiedy pracownik jest nieobecny wówczas, wynagrodzenie pomniejszone jest o wysokość wypłaty świadczenia. W takim przypadku, niezależnie od tego, że przychód pracownika jest pomniejszony, we wniosku Z-3 i tak wykazujemy kwotę wynikającą z umowy. Taka sama zasada obowiązuje w przypadku dodatków czy premii w stałej wysokości, które również ujmuje się w danej kolumnie – nawet jeśli liczba dni faktycznie przepracowanych różniła się od obowiązkowego nominału. W przypadku jeżeli wynagrodzenie wypłacane jest w formie godzinowej, również traktuje się jak wynagrodzenie stałe. Wynagrodzenie za urlop wypoczynkowy traktuje się na równi z wynagrodzeniem za pracę. Inaczej jest w przypadku jeżeli niewykonanie pracy spowodowane jest spóźnieniem do pracy lub zwolnieniem się w związku z wyjściem prywatnym, które nie zostało odrobione. W przypadku takiej sytuacji, przedsiębiorca ma prawo pomniejszyć wynagrodzenie o taką nieobecność. Aby prawidłowo wyliczyć wówczas stałą pensję, należy wynagrodzenie zasadnicze podzielić przez liczbę godzin do przepracowania a następnie otrzymany wynik, pomnożyć a ilość godzin kiedy pracownik był nieobecny w pracy. Powód pomniejszenia wynagrodzenia zasadniczego należy wskazać w kolumnie z uwagami. Przykład: Pan Jan 10 stycznia 2021, spóźnił się do pracy – 2 godziny. W związku z tym, przedsiębiorca ma prawo do pomniejszenia wynagrodzenia o nieobecność Pana Jana. Pan Jan zarabia w firmie XYZ 2800 zł brutto. Wobec powyższego wyliczenia wynagrodzenia będzie wyglądało w następujący sposób: 2800 zł (wynagrodzenie brutto) /152 (ilość godzin do przepracowania w danym miesiącu) = 18,42 zł ( stawka godzinowa) 18,42 zł x 2(ilość godzin nieobecności) = 36,84 zł 2800 zł – 36,84 zł = 2763,16 (wynagrodzenie brutto, pomniejszone o nieobecność pracownika) Odnosząc się do powyższego przykładu, należy wykazać kwotę 2763,16 zł w wynagrodzeniu zasadniczym uwzględniając w uwagach powód pomniejszenia wynagrodzenia. ZMIENNE WYNAGRODZENIE MIESIĘCZNE BRUTTO Wynagrodzenie zmienne – to takie, które nie jest uwzględniane stale w rachunku i może być w zmiennej wysokości lub wcale. Na przykład prowizyjne lub akordowe należy umieścić w tych kolumnach WYNAGRODZENIE ZASADNICZE I INNE SKŁADNIKI POMNIEJSZONE PROPORCJONALNIE – w tej pozycji należy wprowadzić składniki proporcjonalnie zmniejszane w przypadku przebywania na zasiłku w kwotach wypłaconych, bowiem odpowiedniego uzupełnienia dokona ZUS (jeśli w danym miesiącu pracownik przepracował co najmniej połowę obowiązującego go wymiaru czasu pracy). PREMIE I INNE SKŁADNIKI PRZYJMOWANE W KWOCIE FAKTYCZNEJ – Z kolei w tej pozycji wpisuje się kwoty zmiennych składników, które wlicza się do podstawy zasiłkowej w wysokości faktycznie wypłaconej, np. wynagrodzenie za pracę w godzinach nadliczbowych, nocnych, premie obniżane za okresy pobierania zasiłków w sposób inny niż proporcjonalny lub pomniejszane za okresy zasiłkowe, jednak sposób pomniejszenia nie wynika z wewnętrznych przepisów płacowych. PROCENT POTRĄCONEJ SKŁADKI – W tej kolumnie wpisuje się łączną wartość składek społecznych finansowanych przez ubezpieczonego. W większości przypadków wynosi ona 13,71%. Widoczne one są na rachunku i na liście płac. Należą do nich: składka emerytalna – 9,76% składka rentowa – 1,50% składka chorobowa – 2,45% Łącznie daje nam to 13,71% Ważne! Wyjątkiem jest sytuacja, jeżeli pracownik przekroczył roczną podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalno-rentowe. Wówczas należy obliczyć procent potrąconych pracownikowi za ten miesiąc składek na ubezpieczenie. Przykład – składniki wynagrodzenia za okresy miesięczne Pani Magda Nowak jest zatrudniona na podstawie umowy o pracę od Do grudnia 2019 Pani Magda otrzymywała tylko wynagrodzenie zasadnicze w wysokości minimalnego wynagrodzenia ustawowego, jakie obowiązuje w danym roku. Od stycznia 2020 dodatkowo otrzymuje premię w wysokości 500 zł brutto. Premia podlega pomniejszeniu proporcjonalnemu za okres absencji w pracy np. z powodu choroby. Od dnia 1 do 30 czerwca 2020, Pani Magda przebywała na zwolnieniu lekarskim. Jest to pierwsze zwolnienie tego pracownika w danym roku. Uzupełniając tabelę wpisujemy składniki z ostatnich 12 miesięcy przed wystąpieniem choroby. Czyli od czerwca 2019 do maj 2020. Uzupełniamy liczbę dni przepracowanych w danym miesiącu i liczbę dni, jakie były do przepracowania. W polu stałe wynagrodzenie podajemy kwotę brutto minimalnego wynagrodzenia w danym roku. W zmiennych składnikach wynagrodzenia od stycznia 2019 podajemy kwotę premii w rubryce, gdzie wynagrodzenie jest pomniejszane proporcjonalnie. W procencie składki potrącanej wpisujemy 13,71 %. Opisaną sytuację przedstawia poniższy obraz: Poniżej tabeli znajdują się opcje, które należy zaznaczyć, kiedy takie składniki były wypłacane wybierając odpowiedni checkbox. Składniki wynagrodzenia za okresy kwartalne Po wybraniu opcji Pokaż składniki wynagrodzenia za okresy kwartalne pojawi się tabela, którą należy uzupełnić analogicznie do tabeli w pkt Składniki wynagrodzenia za okresy miesięczne. Dotyczy ona przypadku jeżeli przedsiębiorca wypłaca składki wynagrodzenia w okresie kwartalnym. Dotyczy to składników wynagrodzenia w wysokości 1/4 kwot wypłaconych pracownikowi za cztery kwartały poprzedzające miesiąc absencji chorobowej. Zasadę tą stosuje się gdy w danym kwartale pracownik wykonywał pracę przez mniej niż połowę obowiązującego go czasu pracy oraz gdy za niektóre z czterech kwartałów poprzedzających miesiąc absencji chorobowej pracownik nie otrzymał składnika kwartalnego – bez względu na przyczynę jego nieotrzymania. Przykład – wynagrodzenie za okresy kwartalne Pan Adam otrzymuje premię regulaminową co kwartał w wysokości 800 zł. Taką premię należy ująć w rubryce – składnik wynagrodzenia za okresy kwartalne w polu Kwota. Tak jak wskazuje to poniższa uzupełniona tabela. Składniki wynagrodzenia za okres roczny Kolejny checkbox daje możliwość wprowadzenia składników wynagrodzenia za okres roczny. Występują również Premie i inne składniki wynagrodzenia, które są wypłacane za okresy roczne (np. trzynastka), które wlicza się do podstawy wymiaru świadczeń chorobowych w wysokości 1/12 kwoty wypłaconej pracownikowi za rok poprzedzający miesiąc, w którym powstała niezdolność do pracy. Na przykład do podstawy wymiaru wynagrodzenia za okres choroby przysługującego pracownikowi, który zachorował w maju 2020 r., należy przyjąć 1/12 część nagrody rocznej wypłaconej w styczniu 2020 r za rok 2019. W przypadku kiedy pracownik nie był zatrudniony u tego pracodawcy przez cały rok kalendarzowy poprzedzający powstanie niezdolności do pracy, do podstawy wymiaru świadczenia przysługującemu pracownikowi, składnik roczny należy uwzględnić w części proporcjonalnej do liczby pełnych miesięcy kalendarzowych zatrudnienia w tym roku kalendarzowym. Zasadę tę należy stosować również w sytuacji, gdy przyczyną nieprzepracowania całego roku kalendarzowego było korzystanie z urlopu bezpłatnego lub wychowawczego. Przykład: Pan Adam jest zatrudniony na umowę o pracę. W firmie, w której pracuje są przyznawane nagrody roczne raz w roku w wysokości 5000 zł brutto. Taki składnik wynagrodzenia ujmujemy w zaświadczeniu ZUS Z-3, jako składnik wynagrodzenia za okresy roczne. Tabelę wówczas należy uzupełnić analogicznie do tabeli w pkt Składniki wynagrodzenia za okresy miesięczne. Składniki wynagrodzenia za inne okresy Ostatnia opcja dotyczy składników wynagrodzenia za inne okresy czyli takie, które nie zostały wymienione powyżej np. w wysokości 1/12 kwot wypłaconych za dwa półrocza poprzedzające miesiąc zachorowania – w przypadku składników półrocznych. Przykład – wynagrodzenia za inne okresy Pani Anna jest zatrudniona na podstawie umowy o pracę. Oprócz wynagrodzenia zasadniczego, w firmie co 2 miesiące jest wypłacana premia, która jest pomniejszana proporcjonalnie za okres nieobecności. Premia za okres od do wyniosła 1000 zł brutto. Taką premię wykazujemy w zaświadczeniu ZUS Z-3 jako składnik wynagrodzenia za inne okresy. Uwaga! W powyższej tabeli ujmujemy wynagrodzenia, które były wypłacone za inne okresy niż kwartalne, miesięczne i roczne. Są to wynagrodzenia, które nie są wypłacane standardowo. Wszystkie składniki wynagrodzenia kwartalnego, rocznego i za inne okresy, jeżeli są pomniejszane za okres pobierania zasiłku, uwzględniamy przy wypełnieniu zaświadczenia ZUS Z-3. Przy uzupełnianiu należy wskazać liczbę dni przepracowanych i dni, jakie były do przepracowania. W polu procent składki potrącanej wpisujemy 13,71%, tak samo jak w tabeli ze składnikami wynagrodzenia miesięcznego. Dodatkowe informacje Umowa cywilnoprawna W kolejnym kroku pojawia się pytanie dotyczące innych umów zawartych z pracownikiem – Czy z pracownikiem jest zawarta umowa zlecenia, agencyjna albo o dzieło lub inna umowa, czy przysługuje pracownikowi składnik wynagrodzenia przyznany do określonego terminu? Domyślnie oznaczono, iż sytuacja nie dotyczy pracownika checkbox Nie i jeżeli taka sytuacja miała miejsce należy przejść do następnej części wniosku. W przypadku, gdy u pracownika wystąpiła jedna z wymienionych sytuacji należy zaznaczyć checkbox Tak. Ważne! Jeśli pracownik, z którym pracodawca ma podpisaną umowę o pracę ma z pracownikiem podpisaną również umowę cywilną, np. zlecenie lub dzieło, to wynagrodzenia z tych tytułów też są brane pod uwagę przy ustalaniu podstawy do zasiłku chorobowego. W takim przypadku należy podać termin, do kiedy jest zawarta taka umowa i kwotę brutto z rachunków za poszczególne miesiące. Z uwagi na rozbieżne opinie ZUS w zakresie wypełnienia danej pozycji warto skonsultować prawidłowość jej sporządzenia ze swoją jednostką ZUS. Przykład – zawarcie z pracownikiem umowy zlecenie Pan Piotr Groch jest zatrudniony na podstawie umowy o pracę. Dodatkowo we wrześniu pracodawca podpisał z Panem Piotrem umowę zlecenie na kwotę 800 zł brutto. Umowa jest zawarta na okres jednego miesiąca, wynagrodzenie z tego tytułu zostało wypłacone na koniec września. Uwagi Wypełniając druk ZUS Z-3 mamy możliwość wpisania dodatkowych informacji do ZUS. W części Uwagi, należy wpisać informację mające wpływ na ustalenie wysokości zasiłku chorobowego (inne niż określone wcześniej) np.: jeżeli poprzednie okresy pobierania zasiłku lub wynagrodzenia nie zostały wykazane we wniosku – w sytuacji kiedy między okresami zasiłkowymi zarówno tego samego, jak i innego rodzaju nie było przerwy albo przerwa była krótsza niż 3 miesiące i dlatego w tabelach zostało podane wynagrodzenie z innego okresu niż 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających powstanie niezdolności do pracy – należy wykazać je w części UWAGI. kiedy został zmieniony wymiar czasu pracy w okresie 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających powstanie niezdolności do pracy albo w miesiącu, w którym powstała niezdolność do pracy wówczas w tabelce należy podać wynagrodzenie ustalone dla nowego wymiaru czasu pracy. Zalecane jest aby w części uwagi, wprowadzić adnotację dotyczącą zmiany wymiaru czasu pracy. w sytuacji nietypowej, np. kiedy pracownica była na urlopie macierzyńskim i po jego zakończeniu w pierwszym dniu pracy powinna dostarczyć pracodawcy zwolnienie lekarskie z tytułu kolejnej ciąży, takie informacje warto zawrzeć w uwagach. Rachunek bankowy Pozycję dotyczącą rachunku bankowego, należy wypełnić w sytuacji kiedy pracownik chce otrzymać zasiłek chorobowy na swój indywidualny numer bankowy. W przypadku, gdy pracownik nie chce wypłaty na konto, to zaznaczamy checkbox Nie wpłacaj zasiłku na rachunek bankowy i zatwierdzamy. Należy również pamiętać, że prawidłowo wypełniony druk Z-3, powinien zawierać datę i podpis osoby upoważnionej do wystawienia druku, numer telefonu oraz – w przypadku wystawienia zaświadczenia w formie dokumentu papierowego – pieczątkę zawierającą imię i nazwisko – w celu szybszego kontaktu w razie gdyby ZUS miał dodatkowe pytania w zakresie wypełnionego dokumentu. 5. Wydruk zaświadczenia Po wypełnieniu zaświadczenia i jego zatwierdzenia u dołu strony, druk Z-3 pojawi się na liście Zaświadczenia. Wówczas po prawej stronie tabeli, po wybraniu ikony drukarki zostanie pobrany PDF zapisanego zaświadczenia. Następnie będzie możliwość wydrukowania zaświadczenia. UWAGA! Z serwisu nie ma możliwości elektronicznej wysyłki deklaracji Z-3. Z poziomu systemu, płatnik ma możliwość wypełnienia zaświadczenia, wydrukowania go a następnie dostarczenia osobiście lub pocztą do jednostki ZUS. Wysyłka elektroniczna jest możliwości za pomocą serwisu Zusowskiego – PUE ZUS. Więcej informacji na temat założenia konta w serwisie dostępne jest tutaj. 6. Edycja zaświadczenia – możliwość wprowadzenia zmian Wypełnione zaświadczenie Z-3 można również edytować. Aby tego dokonać należy przejść do zakładki Deklaracje ➡ Zaświadczenia/ Raporty ZUS. Na liście zaświadczeń w kolumnie Rodzaj należy wybrać ZUS Z-3 przy imieniu i nazwisku pracownika, którego chcemy edytować. Po wybraniu zaświadczenia otworzy się druk w trybie edycji, który po dokonaniu zmian ponownie należy zatwierdzić u dołu strony. Wówczas zmiany wniesione na druku nadpiszą się na poprzednim wniosku. 7. Usunięcie zaświadczenia Wypełnione zaświadczenie można także usunąć z serwisu w sytuacji kiedy przedsiębiorca uzna, że chce np. wypełnić wniosek od nowa.. Aby usunąć wypełniony druk należy przejść do zakładki Deklaracje ➡ Zaświadczenia/ Raporty ZUS. Opcja usunięcia zaświadczenia znajduje w kolumnie Akcje, po wybraniu opcji z ikoną kosza pokaże się komunikat o potwierdzeniu chęci usunięcia deklaracji. Po zatwierdzeniu komunikatu formularz zostanie usunięty. Autor: Agnieszka Sołtys – Pracownik zatrudniony na 3/4 etatu przebywał w marcu 2010 r. na urlopie bezpłatnym od 15 do 17, a następnie jeszcze 29 marca. W tym okresie pracownik miał świadczyć pracę od 15 do 17 marca po 7 godzin i 29 marca – 4 godziny (w sumie 25 godzin). Jego wynagrodzenie miesięczne wynosi 2890 zł. Data publikacji: 2022-04-25 PYTANIE Pracownica jednostki budżetowej, została zatrudniona od 4 stycznia 2021 r. na cały etat za wynagrodzeniem 2800,00 zł brutto. Od 1 kwietnia 2021 r. zmieniono jej etat z całego na 6/8 etatu do 31 stycznia 2022 r. za wynagrodzeniem 2350,00 zł brutto. Od 1 lutego 2022 r. znowu zmieniono jej wymiar z 6/8 na cały etat za wynagrodzeniem 3400,00 zł brutto. Od 1 kwietnia 2022 r. ponownie zmieniono jej wymiar z całego na 6/8 etatu za wynagrodzeniem 2550,00 zł brutto. W lutym 2022r. otrzymała dodatkowe ... Podsumowanie. Pracownik zatrudniony na 3/4 etatu ma prawo do takiej samej liczby dni urlopu, jak pracownik zatrudniony na pełnym etacie, czyli 20 dni w ciągu roku kalendarzowego. Jednak warto sprawdzić umowę o pracę i regulamin pracy, aby mieć pewność, ile dni urlopu przysługuje w danym przypadku. Korzystanie z urlopu na 3/4 etatu nie Podstawa zasiłku chorobowego w przypadku zmiany wymiaru etatu „Tarcza antykryzysowa” Podstawa zasiłku chorobowego w przypadku zmiany wymiaru etatu powinna zostać ustalona na nowo. Zatem jeśli mamy do czynienia ze: zmianą wymiaru etatu oraz niezdolnością do pracy spowodowaną chorobą, pracodawca, a tym samym dział kadrowo-płacowy musi bezsprzecznie ustalić na nowo podstawę wymiaru zasiłku. Zgodnie z art. 15 g ustawa z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych pracodawca, u którego wystąpił spadek obrotów gospodarczych w następstwie wystąpienia COVID-19 może skorzystać ze świadczeń na rzecz ochrony miejsc pracy, wypłacanych ze środków Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych, czyli przede wszystkim z dofinansowania do wynagrodzeń pracowników objętych przestojem ekonomicznym albo obniżonym wymiarem czasu pracy w następstwie wystąpienia COVID-19. Zmiana wymiaru etatu niezależnie od powodu tej zmiany, co do zasady wymaga obliczenia nowej podstawy wynagrodzenia/zasiłku chorobowego pod warunkiem wystąpienia niezdolności do pracy pracownika spowodowanej chorobą. Nowe przepisy Zmiany przepisów obowiązują od 9 października 2020 r. Kiedy ZUS albo płatnik składek przeliczą podstawę wymiaru zasiłku Nowe przepisy dotyczą osób, którym pracodawca: obniżył wymiar czasu pracy na podstawie ustawy o COVID-19 wprowadził na podstawie ustawy o COVID-19 mniej korzystne warunki zatrudnienia niż wynikające z umów o pracę. Gdy tym osobom ustala się podstawę wymiaru świadczeń z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, przyjmuje się podstawę wymiaru zasiłku sprzed zmiany czasu pracy, jeżeli: pracodawca obniżył wymiar czasu pracy lub wprowadził mniej korzystne warunki zatrudnienia w okresie wcześniej pobieranego zasiłku oraz między okresami pobierania wcześniejszego i kolejnego zasiłku nie było przerwy albo przerwa była krótsza niż trzy miesiące kalendarzowe. Wobec tych osób nie stosuje się bowiem art. 40 ustawy zasiłkowej. Przepis ten przewiduje, że w razie zmiany wymiaru czasu pracy: w miesiącu, w którym powstała niezdolność do pracy albo w okresie 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających powstanie niezdolności do pracy podstawę wymiaru zasiłku ustala się wyłącznie na podstawie wynagrodzenia ustalonego dla nowego wymiaru czasu pracy. To oznacza, że dla tych osób podstawy wymiaru zasiłku nie ustala się na nowo. Przyjmuje się dla nich podstawę wymiaru obliczoną dla wcześniejszego zasiłku. Te osoby mogą zatem wystąpić o przeliczenie już wypłaconych zasiłków. Mają do tego prawo, jeżeli świadczenia te obliczono na podstawie nowego wynagrodzenia, obniżonego w związku z COVID-19, i wypłacono zasiłek na podstawie dotychczasowych przepisów niższy niż zasiłek ustalony zgodnie z nowymi przepisami. Przeliczenie podstawy wymiaru zasiłku – na wniosek świadczeniobiorcy Aby można było przeliczyć podstawę wymiaru świadczeń, świadczeniobiorca musi złożyć wniosek. Wniosek powinien złożyć do: pracodawcy – jeśli jest on uprawniony do wypłaty zasiłków swoim pracownikom, ZUS – jeśli zasiłek wypłacał ZUS, gdyż pracodawca nie jest uprawniony do wypłaty zasiłków swoim pracownikom. Nie ma sformalizowanego wzoru wniosku. Wystarczy, żeby świadczeniobiorca napisał, że występuje o przeliczenie wcześniej wypłaconego zasiłku, niższego w związku z obniżonym wymiarem czasu pracy. Jeżeli zasiłek wypłaca ZUS, wniosek taki może być złożony na portalu PUE ZUS przy wykorzystaniu wniosku ZAS-58 Skarga/Wniosek świadczeniobiorcy/ płatnika składek w sprawie świadczeń z tytułu choroby, macierzyństwa lub zasiłku pogrzebowego. Instrukcja ZUS. Potrzebne będzie także potwierdzenie od pracodawcy, że obniżenie wymiaru czasu pracy nastąpiło na podstawie przepisów ustawy o COVID-19. Wniosek może być także złożony do pracodawcy, który powinien niezwłocznie przekazać ten wniosek do ZUS. W tym celu na portalu PUE ZUS może również skorzystać z formularza ZAS-58, dołączając do niego skan wniosku. źródło: ZUS Czasowa niezdolność do pracy Uzyskanie przez pracownika orzeczenia o czasowej niezdolności do pracy powoduje po stronie pracodawcy konieczność ustalenia tzw. podstawy wymiaru wynagrodzenia chorobowego lub zasiłku chorobowego czyli wynagrodzenia, które stanowi bazę do dalszych obliczeń związanych z ustaleniem wysokości należnego pracownikowi wynagrodzenia/zasiłku chorobowego. Przez pierwsze 33 dni niezdolności do pracy pracownikowi przysługuje wynagrodzenie chorobowe wypłacane ze środków pracodawcy. Jeśli pracownik ukończy 50 rok życia, przysługuje mu wynagrodzenie chorobowe wypłacane ze środków pracodawcy od nowego roku kalendarzowego następującego po roku, w którym pracownik osiągnął 50 rok życia już tylko przez pierwsze 14 dni niezdolności do pracy. Jeśli niezdolność do pracy trwa dłużej niż 33/14 dni, od 34/15 dnia choroby, pracownikowi przysługuje zasiłek chorobowy wypłacany z ubezpieczenia chorobowego. Podstawa wymiaru zasiłku chorobowego Co do zasady zgodnie z przepisami ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego społecznego w razie choroby i macierzyństwa – podstawę wymiaru wynagrodzenia/zasiłku chorobowego przysługującego ubezpieczonemu będącemu pracownikiem stanowi przeciętne miesięczne wynagrodzenie wypłacone za okres 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających miesiąc, w którym powstała niezdolność do pracy. Art. 36. ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego społecznego w razie choroby i macierzyństwa Podstawę wymiaru zasiłku chorobowego przysługującego ubezpieczonemu będącemu pracownikiem stanowi przeciętne miesięczne wynagrodzenie wypłacone za okres 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających miesiąc, w którym powstała niezdolność do pracy. Jeżeli niezdolność do pracy powstała przed upływem okresu, o którym mowa w ust. 1, podstawę wymiaru zasiłku chorobowego stanowi przeciętne miesięczne wynagrodzenie za pełne miesiące kalendarzowe ubezpieczenia. Podstawę wymiaru zasiłku chorobowego za jeden dzień niezdolności do pracy stanowi jedna trzydziesta część wynagrodzenia stanowiącego podstawę wymiaru zasiłku. Podstawę wymiaru zasiłku chorobowego ustala się z uwzględnieniem wynagrodzenia uzyskanego u płatnika składek w okresie nieprzerwanego ubezpieczenia chorobowego, w trakcie, którego powstała niezdolność do pracy. Podstawa zasiłku chorobowego w przypadku zmiany wymiaru etatu – przykłady Podstawa zasiłku chorobowego w przypadku zmiany wymiaru etatu oraz wystąpienia niezdolności do pracy wymaga w większości przypadków ustalenia jej na nowo. Jeśli pracownik jest zatrudniony krócej niż 12 miesięcy, podstawę wymiaru zasiłku ustala się z okresu zatrudnienia. Nie mniej podstawa wymiaru zasiłku ustalana jest jako średnia z miesięcy przepracowanych, co dla wyjaśnienia rozjaśnia przykład 1. Przykład 1 Załóżmy, że pracownik jest zatrudniony od 01 stycznia 2020 r. W dniu 2 lipca 2020 r. otrzymał orzeczenie lekarskie stwierdzające niezdolność do wykonywania pracy wystawione na okres od 2 lipca 2020 r. do 15 lipca 2020 r. Wynagrodzenie pracownika ustalone jest w stałej wysokości, tj. 3000 zł brutto. Należy dodać, że pracownik nie chorował wcześniej, a jego wynagrodzenie utrzymuje się na tym samym poziomie od momentu wymiaru wynagrodzenia chorobowego wynosi 3000zł brutto, zgodnie z wyliczeniem: (3000 zł x 6 miesięcy od stycznia do czerwca 2020) : 6 miesięcy zatrudnienia = 3000zł brutto Z pewnością, w praktyce zawodowej można spotkać się z wieloma sytuacjami odmiennymi niż te wskazane w przykładzie nr 1. Zmiana wymiaru etatu może nastąpić nie tylko z pierwszym dniem miesiąca, ale również w trakcie miesiąca, a nawet podczas niezdolności do pracy pracownika. Zmiana wymiaru czasu pracy w miesiącu powstania niezdolności do pracy lub w okresie 12 miesięcy poprzedzających tę niezdolność Art. 40. ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego społecznego w razie choroby i macierzyństwa [Zmiana umowy o pracę] W razie zmiany umowy o pracę lub innego aktu, na podstawie którego powstał stosunek pracy, polegającej na zmianie wymiaru czasu pracy, podstawę wymiaru zasiłku chorobowego stanowi wynagrodzenie ustalone dla nowego wymiaru czasu pracy, jeżeli zmiana ta nastąpiła w miesiącu, w którym powstała niezdolność do pracy, lub w miesiącach, o których mowa w art. 36. W trakcie trwającego stosunku pracy może nastąpić zmiana wymiaru etatu. Zmiana wymiaru etatu może nastąpić na wniosek pracownika. Pracodawcy również korzystają z możliwości zmniejszenia wymiaru etatów w wyniku zawarcia porozumienia z pracownikami w celu przeciwdziałania skutkom pandemii. Zmiana wymiaru etatu pracownika musi być odnotowana w systemie kadrowo-płacowym. Niewątpliwie można to zrobić w prosty i szybki sposób korzystając z odpowiedniego programu. Zobacz tutaj: iPersonel Zgodnie z przepisami ww ustawy, jeżeli w miesiącu powstania niezdolności do pracy lub w okresie 12 miesięcy poprzedzających tę niezdolność, nastąpiła zmiana wymiaru czasu pracy, podstawę wymiaru zasiłku stanowi wynagrodzenie ustalone dla nowego wymiaru czasu pracy (patrz art. 40 ustawy). Przykład 2 Pracownikowi zatrudnionemu na cały etat od 2018 r. zmieniono wymiar czasu pracy na 0,8 etatu od dnia 1 lutego 2020 r. Pracownik zachorował w kwietniu 2020 r. Podstawę wymiaru przysługującego mu świadczenia chorobowego trzeba wyliczyć w oparciu o przeciętne wynagrodzenie za pełne miesiące kalendarzowe ubezpieczenia po zmianie etatu, czyli za 2 miesiące od lutego do marca 2020 r. Przykład 3 Pracownik jest zatrudniony w zakładzie pracy od 1 maja 2019 r. na czas nieokreślony. Wysokość wynagrodzenia pracownika wynosi 3000 zł brutto. W dniu 1 marca 2020 r. nastąpiła zmiana jego wymiaru etatu z pełnego etatu na 0,8 etatu a mimo to wysokość wynagrodzenia została zwiększona do kwoty: 3400zł brutto. Pracownik przedłożył do pracodawcy orzeczenie lekarskie stwierdzające niezdolność do wykonywania pracy od 18 kwietnia 2020 r. Podstawa wymiaru zasiłku zostanie ustalona od momentu zmiany wymiaru etatu, tj. 1 marca 2020, czyli wyniesie 3400 zł brutto. Wprowadzenie zmiany wymiaru etatu do systemu kadrowo-płacowego sprawia, że podstawa wymiaru wynagrodzenia/zasiłku chorobowego zostaje ustalona zgodnie z przepisami. Podstawa wymiaru zasiłku ustalana jest od momentu zmiany wymiaru etatu niezależnie od tego czy wymiar etatu jest zwiększany lub zmniejszany i niezależnie od tego czy wysokość wynagrodzenia wzrasta bądź maleje. Przykład 4 Pracownik jest zatrudniony w zakładzie pracy od 1 listopada 2019 r. na czas nieokreślony. Wysokość wynagrodzenia pracownika wynosi 4500 zł brutto. W dniu 1 kwietnia 2020 r. na podstawie rozwiązań tarczy antykryzysowej pracodawca zmniejszył pracownikom wymiar etatu z całego wymiaru do 0,8 etatu. W związku ze zmniejszeniem wymiaru etatu, wysokość wynagrodzenia została proporcjonalnie pomniejszona do kwoty: 3600 zł brutto. Pracownik przedłożył do pracodawcy orzeczenie lekarskie stwierdzające niezdolność do wykonywania pracy od 18 kwietnia 2020 r. Podstawa wymiaru zasiłku zostanie ustalona od momentu zmiany wymiaru etatu, tj. 1 kwietnia 2020, czyli wyniesie 3600 zł brutto. Zgodnie z nowymi przepisami od podstawy wymiaru zasiłku nie ustala się na nowo (czyli po zmianie wymiaru etatu). Pracodawca obniżył wymiar czasu pracy na podstawie ustawy o COVID-19. W takim przypadku przyjmuje się podstawę wymiaru zasiłku sprzed zmiany czasu pracy, jeżeli: pracodawca obniżył wymiar czasu pracy lub wprowadził mniej korzystne warunki zatrudnienia w okresie wcześniej pobieranego zasiłku. Zmiana wymiaru etatu może również nastąpić w trakcie miesiąca kalendarzowego, tj. nie od pierwszego dnia miesiąca. Jeżeli zmiana wymiaru czasu pracy nastąpiła w miesiącu niezdolności do pracy, lecz przed powstaniem tej niezdolności, podstawę wymiaru świadczenia stanowi uzupełnione wynagrodzenie za ten miesiąc. Przykład 5 Zatrudnionemu zmieniono wymiar czasu pracy od 19 kwietnia 2020 r., a niezdolność do pracy przypadała od 25 do 27 kwietnia 2020 r. Podstawę wymiaru należnego mu świadczenia stanowi uzupełnione wynagrodzenie za kwiecień 2020 r. Zmiana wymiaru etatu podczas niezdolności do pracy Zmiana wymiaru czasu pracy w trakcie niezdolności do pracy, w miesiącu późniejszym niż miesiąc powstania niezdolności do pracy, nie ma wpływu na ustaloną podstawę wymiaru zasiłku. Dla wyjaśnienia przedstawiam dwa przykłady poniżej: Przykład 6 Pracownik jest zatrudniony w zakładzie pracy od 01 grudnia 2019 r. na czas nieokreślony. Wysokość wynagrodzenia pracownika wynosi 7000 zł brutto. W dniu 7 lipca 2020 r. nastąpiła zmiana jego wymiaru etatu z 0,5 na pełen etat a wysokość wynagrodzenia została proporcjonalnie zwiększona do kwoty: 14000 zł brutto. Pracownik choruje nieprzerwanie od 1 czerwca 2020 r. Zmiana wymiaru czasu pracy w trakcie niezdolności do pracy, w miesiącu późniejszym niż miesiąc powstania niezdolności do pracy, nie ma wpływu na ustaloną podstawę wymiaru zasiłku. Przykład 7 Pracownica jest nieobecna w pracy z powodu choroby od 10 marca 2020 r. do 15 kwietnia 2020 r. Od dnia 6 kwietnia w zakładzie zawarto porozumienie o objęciu wszystkich pracowników obniżonym wymiarem czasu pracy o 20% (tarcza antykryzysowa). W wyniku wprowadzonych zmian pracownica: – do 5 kwietnia 2020 r. była zatrudniona w pełnym wymiarze etatu, a jej wynagrodzenie wynosiło 4000 zł – od 6 kwietnia 2020 r. pracownica jest zatrudniona w wymiarze 0,8 etatu, a jej wynagrodzenie wynosi 3200 zł. Podstawę wymiaru wynagrodzenia za czas choroby, stanowi przeciętne miesięczne wynagrodzenie wypłacone za okres od marca 2019 r. do lutego 2020 r. Zmiana wymiaru etatu pozostaje bez wpływu na ustaloną podstawę wymiaru świadczeń chorobowych, ponieważ nie została ona wprowadzona w miesiącu, w którym powstała niezdolność do pracy lub w miesiącach przyjętych do ustalenia podstawy. Przykład 8 Pracownikowi 9 stycznia 2020 r. zmieniono wymiar czasu pracy z 0,5 etatu na pełny wymiar. Wynagrodzenie pracownika składa się z pensji zasadniczej w wysokości 2800 zł oraz wynagrodzenia prowizyjnego pomniejszanego proporcjonalnie za czas niezdolności do pracy. W styczniu 2020 r. wysokość wynagrodzenia prowizyjnego wyniosła 537,75 zł. Pracownik był niezdolny do pracy od 20 do 25 stycznia 2020 r. Podstawę wymiaru wynagrodzenia chorobowego stanowiło uzupełnione wynagrodzenie za styczeń 2020 r. Wysokość wynagrodzenia chorobowego obliczono w następujący sposób: Krok 1. Uzupełnienie wynagrodzenia w stałej stawce miesięcznej poprzez przyjęcie wynagrodzenia określonego w umowie o pracę: 2800 zł x 13,71% = 383,88 zł, 2800 zł – 383,88 zł = 2416,12 zł. Krok 2. Uzupełnienie wynagrodzenia ze zmiennych składników wynagrodzenia: 537,75 zł : 17 dni przepracowanych x 21 dni do przepracowania = 664,28 zł, 664,28 zł x 13,71% = 91,07 zł, 664,28 zł – 91,07 zł = 573,21 zł. Wysokość wynagrodzenia chorobowego: 2416,12 zł + 573,21 zł = 2989,33 zł (podstawa wymiaru wynagrodzenia chorobowego), 2989,33 zł x 80% : 30 dni = 79,72 zł, 79,72 zł x 6 dni = 478,32 zł. Jednak nie każda zmiana wymiaru czasu pracy powoduje konieczność ustalenia podstawy wymiaru zasiłku na nowo. Zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego z dnia 20 stycznia 2016 r., sygn. akt II UK 206/15, zmiana wymiaru czasu pracy mająca miejsce w trakcie pobierania zasiłku chorobowego z racji nieprzerwanej niezdolności do pracy nie powoduje ustalenia nowej podstawy wymiaru dla obliczenia zasiłku macierzyńskiego, do którego prawo powstało bezpośrednio po zasiłku chorobowym. Stanowi ją podstawa wymiaru wcześniej należnego zasiłku chorobowego. Przepis art. 40 ww ustawy nie ma zastosowania, jeśli zmiana etatu nastąpi w trakcie nieprzerwanego pobierania zasiłków tego samego lub innego rodzaju (art. 43 Wynagrodzenie po zmianie czasu pracy zostanie więc wliczone do podstawy wymiaru zasiłku tylko pod warunkiem, że w miesiącu, w którym pracownik zachorował i w którym nastąpiła zmiana etatu, przepracował w nowym wymiarze co najmniej 1 dzień (nastąpiła przerwa w niezdolności do pracy). Uwaga! Zgodnie z informacją udzieloną przez ZUS: Pytanie: Pracownica choruje nieprzerwanie od do teraz. Od nastąpiła zmiana wymiaru etatu pracownicy. Czy podstawa wymiar zasiłku chorobowego powinna być naliczona odrębnie za (średnia z 12 miesięcy poprzedzających niezdolność do pracy) i odrębnie za czas od (od zmiany wymiaru etatu)? Odpowiedź ZUS: W razie zmiany umowy o pracę polegającej na zmianie wymiaru czasu pracy, podstawę wymiaru zasiłku stanowi wynagrodzenie ustalone dla nowego wymiaru czasu pracy, jeżeli zmiana ta nastąpiła w miesiącu, w którym powstała niezdolność do pracy lub w okresie 12 miesięcy kalendarzowych przed miesiącem, w którym powstała niezdolność do pracy. W opisanym przypadku za zasiłek powinien być wypłacony z poprzedniego etatu, natomiast od już z nowego. § Art. 43. ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego społecznego w razie choroby i macierzyństwa Brak przerwy między zasiłkami a podstawa wymiaru Podstawy wymiaru zasiłku nie ustala się na nowo, jeżeli między okresami pobierania zasiłków zarówno tego samego rodzaju, jak i innego rodzaju nie było przerwy albo przerwa była krótsza niż 3 miesiące kalendarzowe. § Martwisz się o poprawne naliczenie listy płac, wysyłkę PIT-ów i porządek w aktach? Spokojnie, pomoc już nadciąga! Artykuł powstał we współpracy z iPersonel Od 1 stycznia do 31 marca pracował na 1/2 etatu, potem przez trzy miesiące na 3/4 etatu, a od 1 lipca 2011 r. ponownie zmniejszono mu etat do połowy. W takim wymiarze pracuje również w lutym 3 marca nastąpiła zmiana etatu z 1/2 na cały, a od 7 marca pracownik poszedł na pięciodniowe zwolnienie chorobowe. Jaką przyjąć podstawę do wynagrodzenia chorobowego? – pyta czytelniczka. Jako podstawę wymiaru wynagrodzenia chorobowego należnego za marzec trzeba tu przyjąć wynagrodzenie obliczone dla nowego wymiaru czasu pracy, tzn. takie, jakie pracownik by osiągnął, gdyby pracował cały miesiąc, oczywiście po odliczeniu części 13,71 proc. stanowiącej składki społeczne pokrywane przez ubezpieczonego. Nie zawsze z 12 miesięcy Podstawę wymiaru wynagrodzenia chorobowego oraz zasiłków z ubezpieczenia społecznego (dalej podstawa wymiaru) stanowi przeciętne miesięczne wynagrodzenie wypłacone pracownikowi za okres 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających miesiąc, w którym powstała niezdolność do pracy. Jednak w razie modyfikacji umowy o pracę lub innego aktu nawiązującego stosunek pracy, polegającej na zmianie wymiaru czasu pracy (zarówno obniżenie jak i podwyższenie), podstawą tą jest przeciętne miesięczne wynagrodzenie ustalone dla nowego wymiaru etatu, jeśli ta zmiana nastąpiła w miesiącu, w którym powstała niezdolność do pracy albo w tych 12 miesiącach poprzedzających. Tak stanowi art. 40 ustawy z 25 czerwca 1991 o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (DzU z 2010 r. nr 77, poz. 512 ze zm., dalej ustawa zasiłkowa). Przeliczenie podstawy wymiaru według zmienionego wymiaru czasu pracy stosujemy nawet wówczas, gdy między okresami pobierania świadczeń – tego samego lub innego rodzaju – nie było przerwy lub była ona krótsza niż trzy miesiące. Generalnie, jeśli tak jest, podstawy wymiaru zasiłków się nie ustala na nowo, ale zmiana wymiaru czasu jest tu wyjątkiem od zasady zawartej w art. 43 ustawy zasiłkowej. W jednej sytuacji podstawy wymiaru nie przeliczamy, mimo zmiany wymiaru czasu pracy. Mianowicie wtedy, gdy zaświadczenie lekarskie pracownika obejmuje okres przed tą zmianą i po zmianie etatu. Innymi słowy zmiana etatu następuje już po miesiącu, w którym rozpoczęła się choroba. Za cały okres choroby pracownikowi przysługuje wówczas zasiłek, którego podstawę wymiaru stanowi średnie wynagrodzenie za okres przed zmianą wymiaru czasu pracy. Kiedy przeliczyć Kiedy podstawa wymiaru wymaga przeliczenia z powodu zmiany wymiaru czasu pracy? W dwóch sytuacjach. Autopromocja Specjalna oferta letnia Pełen dostęp do treści "Rzeczpospolitej" za 5,90 zł/miesiąc KUP TERAZ przypadek 1. Jeżeli redukcja/podwyższenie etatu zostało wprowadzone w ciągu miesiąca, a niezdolność do pracy powstała w miesiącu następnym, wówczas podstawę wymiaru stanowi wynagrodzenie pracownika za miesiąc, w którym niezdolność do pracy się zaczęła, czyli za pełny kalendarzowy miesiąc zatrudnienia, następujący po zmianie etatu, po odpowiednim uzupełnieniu. przypadek 2. Gdy zmiana etatu i choroba wystąpiły w jednym miesiącu, wtedy podstawę wymiaru stanowi wynagrodzenie, które ubezpieczony osiągnąłby, gdyby pracował pełny miesiąc kalendarzowy. Drugi przypadek odpowiada sytuacji, o którą pyta czytelnik. Zmiana etatu u pracownika miała bowiem miejsce w marcu i po dacie zmiany warunków pracy pracownik zachorował. Na dwa sposoby Nie wiemy tylko, jakie wynagrodzenie pracownik uzyskuje: stałe miesięczne czy zmienne. Od tego zależy sposób ustalenia i uzupełnienia wynagrodzenia. Przy wynagrodzeniu stałym składniki miesięczne obowiązujące w wysokości po przejściu na cały etat stanowią podstawę wymiaru wynagrodzenia chorobowego. Przykładowo, jeśli w ślad za zwiększeniem wymiaru czasu pracy poszła podwyżka wynagrodzenia z 1200 zł do 2000 zł, to podstawą wymiaru będzie nowa kwota 2000 zł, po odjęciu 13,71 proc. wynagrodzenia. Przy wynagrodzeniu miesięcznym zmiennym zapominamy o wynagrodzeniu sprzed zmiany etatu, ustalając podstawę wynagrodzenia chorobowego. Nasz pracownik zachorował 7 marca, a od 3 marca pracuje w pełnym wymiarze godzin. W nowym wymiarze czasu pracy pracownik przepracuje 21 dni, za które uzyska wynagrodzenie, załóżmy 1655,30 zł, już po pomniejszeniu o składki na ubezpieczenia społeczne. W marcu obowiązują 23 dni robocze (przy rozkładzie czasu pracy od poniedziałku do piątku po osiem godzin, z wolną sobotą). Podstawę wymiaru wynagrodzenia chorobowego stanowi uzupełnione wynagrodzenie za marzec w wysokości 1812,95 zł ([1655,30 zł : 21 dni przepracowanych] x 23 dni robocze). Czytaj więcej w serwisie o: Zasiłek i wynagrodzenie chorobowe pracownika Czas pracy » Systemy czasu pracy Przez pierwsze trzy miesiące pracowałam na 1/2 etatu. Od stycznia 2022 do marca będę pracowała na 3/4 etatu. Jak będzie obliczane moje L4 gdybym w kwietniu udała się na zwolnienie lekarskie związane z drugą ciążą? Dodam że w we wrześniu 2021 przebywałam na zaległym urlopie wypoczynkowym.Data aktualizacji: 21 października 2021 Jak obliczyć chorobowe, aby poznać wysokość należnego świadczenia? Każdy pracownik ma prawo do czasowej niezdolności do pracy, potwierdzonej zwolnieniem lekarskim. Ile wynosi zasiłek chorobowy i jak go poprawnie policzyć? Zgodnie z przepisami zawartymi w Ustawie z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy ( z dnia na czas niezdolności do pracy spowodowany chorobą, pracownikowi przysługuje prawo do świadczeń pieniężnych w formie wynagrodzenia i zasiłku chorobowego. Podstawowym warunkiem jest posiadanie ubezpieczenia chorobowego. W przeciwnym razie chory pracownik zostaje pozbawiony jakichkolwiek świadczeń finansowych w trakcie choroby. Jak obliczyć wynagrodzenie chorobowe? Prawidłowa odpowiedź na pytanie, jak wyliczyć „chorobowe” pracownika wymaga znajomości przepisów prawa. Kodeks pracy reguluje kwestie związane z wypłatą wynagrodzenia przez pracodawcę w pierwszym okresie choroby. Jak obliczyć chorobowe pracodawcy, który jako pierwszy ma zobowiązanie do wypłaty świadczeń chorobowych na rzecz swojego pracownika? Każda osoba, która podlega obowiązkowemu lub dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu, ma prawo do wynagrodzenia albo zasiłku chorobowego za okres niezdolności do pracy. §1 Kodeksu pracy wyraźnie określa, kiedy i w jakiej wysokości to pracodawca płaci wynagrodzenie za czas choroby. Pracownik, posiadający ubezpieczenie chorobowe uzyskuje za czas niezdolności do pracy wskutek: choroby lub odosobnienia w chorobie zakaźnej prawo do 80% wynagrodzenia przez okres łącznie do 33 dni w roku kalendarzowym, jeśli nie ukończył 50 roku życia, a pracownik po 50 roku życia otrzymuje 80% wynagrodzenia za okres choroby łącznie do 14 dni w ciągu roku kalendarzowego (wyjątkiem są sytuacje, w których przepisy z zakresu wynagrodzeń u konkretnego pracodawcy przewidują wyższe wynagrodzenie z tego tytułu), wypadku w drodze do pracy lub z pracy albo choroby przypadającej w czasie ciąży prawo do 100% wynagrodzenia, poddania się badaniom lekarskim w sytuacji, gdy pracownik jest kandydatem na dawcę komórek, tkanek czy narządów prawo do 100% wynagrodzenia. Obliczając wynagrodzenie według powyższych zasad, należy pamiętać, iż dotyczy ono wypłaty za każdy dzień niezdolności do pracy, nie wyłączając dni wolnych od pracy. Ten okres tworzy obowiązek po stronie pracodawcy do wypłaty stosownego wynagrodzenia. Za czas niezdolności do pracy po 33 lub 14 dniach (w zależności od wieku pracownika) każdemu ubezpieczonemu pracownikowi przysługuje zasiłek chorobowy na zasadach określonych w Ustawie z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa ( z Jak obliczyć zasiłek chorobowy? Wspomniana powyżej Ustawa o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego daje prawo do zasiłku chorobowego każdemu, kto: jest nieprzerwanie ubezpieczony w zakresie chorobowym przez co najmniej 30 dni, gdy ubezpieczenie ma charakter obowiązkowy, jest nieprzerwanie ubezpieczony w zakresie chorobowym przez co najmniej 90 dni, gdy ubezpieczenie ma charakter dobrowolny. Zasiłek chorobowy przysługuje każdemu ubezpieczonemu, który stał się niezdolny do pracy z powodu choroby w czasie trwania ubezpieczenia chorobowego ( ww. ustawy). Jak obliczyć chorobowe z ZUS, który jest zobowiązany do wypłaty zasiłku po 33 lub 14 dniach choroby (w zależności od wieku chorego pracownika)? Zgodnie z art. 11 ustawy miesięczny zasiłek chorobowy wynosi 80% podstawy wymiaru zasiłku. Wyjątkiem do tej zasady jest pobyt w szpitalu, który daje możliwość wypłacenia zasiłku chorobowego w wysokości 70% podstawy wymiaru. Wypłata zasiłku chorobowego z tytułu niezdolności do pracy z powodu choroby, nie może trwać dłużej niż przez 182 dni ( ww. ustawy). Jak wyliczyć podstawę do chorobowego? Podstawę wymiaru zasiłku chorobowego, przysługującemu ubezpieczonemu pracownikowi stanowi przeciętne wynagrodzenie wypłacone za okres 12 miesięcy kalendarzowych, które poprzedzają miesiąc powstania niezdolności do pracy (art. 36 ww. ustawy). Przeciętne miesięczne wynagrodzenie ustala się poprzez podzielenie wynagrodzenie, osiągniętego przez pracownika we wspomnianym wymiarze przez liczbę miesięcy, w których wynagrodzenie to zostało osiągnięte. Obliczanie wynagrodzenia chorobowego na przykładzie Podstawa wymiaru zasiłku chorobowego z tytułu pracy w pełnym wymiarze nie może być niższa od kwoty minimalnego wynagrodzenia za pracę, po odliczeniu kwoty odpowiadającej 13,71% tego wynagrodzenia ( ww. ustawy). Poniżej znajdują się przykłady, jak obliczyć zwolnienie lekarskie w zależności od liczby dni wolnych od pracy. Przykład 1: Pracownik posiada umowę o pracę z wynagrodzeniem 4000,00 zł brutto miesięcznie. W swojej firmie pracuje już nieprzerwanie przez 15 lat. Zwolnienie uzyskał na czas 10 dni. Posiada prawo do zasiłku chorobowego w wysokości 80%. Ile wynosi wynagrodzenie chorobowe? Podstawa brutto 4000 zł Podstawa netto 4000 x 13,71% = 4000 – 548,40 = 3451,60 zł Kwota przysługująca za 1 dzień choroby 3451,60 : 30 = 115,05 zł 115,05 x 80% = 92,04 zł Wysokość wynagrodzenia za 10 dni niezdolności do pracy 92,04 zł x 10 (dni zwolnienia lekarskiego) = 920,40 zł Pracownikowi przysługuje 920,40 zł wynagrodzenia chorobowego za 10 dni niezdolności do pracy. Przykład 2: Pracownik zawarł umowę o pracę od 1 kwietnia na kwotę 3500,00 zł brutto miesięcznie. Zachorował już 17 kwietnia i z tym dniem stał się niezdolny do pracy na czas 6 dni. Poprzednie zatrudnienie tego pracownika skończyło się z dniem 15 marca na skutek rozwiązania umowy o pracę. Przerwa w podleganiu ubezpieczeniu zdrowotnemu wynosi w tym przypadku 16 dni. Zgodnie z obowiązującymi przepisami pracownik ma prawo do uzyskania wynagrodzenia chorobowego w wysokości 80%. Podstawa brutto 3500,00 zł Podstawa netto 3500 x 13,71% = 3500 – 479,85 = 3020,15 zł Kwota przysługująca za 1 dzień choroby 3020,15 :30 = 100,67 zł 100,67 x 80% = 80,54 zł Wysokość wynagrodzenia za 6 dni niezdolności do pracy 80,54 zł x 6 (dni zwolnienia lekarskiego) = 483,24 zł Pracownikowi przysługuje 483,24 zł wynagrodzenia chorobowego za 6 dni niezdolności do pracy. Czy ten artykuł był dla Ciebie pomocny? Dziękujemy za przeczytanie naszego artykułu do końca. Jeśli chcesz być na bieżąco z informacjami na temat zdrowia i zdrowego stylu życia, zapraszamy na nasz portal ponownie!